Bireysel silahlanma: Türkiye’de sivillerde ruhsatlı ve ruhsatsız kaç silah var?

Türkiye’de bireysel silahlanmanın arttığına yönelik iddialar gündemde. Bireysel silahlanma konusunda çalışmalarıyla öne çıkan Umut Vakfı’nın Başkanı Prof. Dr. Ayhan Akcan’ın Türkiye’de yaklaşık 36 milyon kaçak silah olduğunu ileri sürmesi tartışmaları alevlendirdi.

Peki, Türkiye’de ruhsatlı kaç silah var? Kaçak olarak adlandırılan ruhsatsız silah sayısı biliniyor mu? Resmi veriler ve diğer kaynaklar silah sayısı konusunda ne diyor? Dünyada sivillerde kişi başına kaç silah düşüyor? Sivillerde kişi başına düşen silah sayısında Türkiye kaçıncı sırada?

Umut Vakfı: 36 milyon kaçak silah var

İstanbul Esenyurt’ta bir tekel bayiindeki silahlı kavga ve cinayet sonrası Umut Vakfı Başkanı Prof. Akcan DHA’ya bireysel silahlanma konusunda değerlendirmelerde bulundu. Akcan “Türkiye’de yaklaşık 4 milyon ruhsatlı silah var. Bunun 9 katı da maalesef ruhsatsız dediğimiz, kaçak dediğimiz silah mevcut. Toplam 36 milyona yakın silah olduğu düşünülüyor.” ifadelerini kullandı.

Aycan’ın bu açıklaması araştırmaları sonucunda yaptıkları bir tahmine dayanıyor. Umut Vakfı Başkanı bunu şöyle anlatıyor: “Türkiye’de bire dokuz gibi, yani; 1 ruhsatlı silaha karşılık, 9 ruhsatsız silah var. Üç tane veri tabanımız var. Biri asayiş tedbirleri kapsamında polis ve jandarmanın yaptığı denetimlerde özellikle ele geçirilen silahların ruhsatlı veya ruhsatsız oranı bu şekilde. İkincisi cinayet vakalarından sonra özellikle adliyeye intikal eden olay format dosyalarında aynı şekilde, yine otopsi raporlarında da benzer, yani dokuza bir.”

3 sene önce 25 milyon demişti

Umut Vakfı 2019 ortasındaki sosyal medya paylaşımında “Türkiye’de 25 milyon %85’i ruhsatsız bireysel ateşli silah” olduğunu öne sürdü. Vakıf Başkanı Özben Önal 2020 sonundaki demecinde “Türkiye’de %85’i ruhsatsız en az 25 milyon silah bulunuyor.” iddiasında bulundu. Bu durumda 2020 yılında Türkiye’de en az 21,3 milyon ruhsatsız silah bulunuyordu.

25 milyon silah bulunduğu iddiası 2022 yazında gündeme gelince İçişleri Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) açıklamalar yaparak bu iddiaları yalanladı.

Emniyet: Ruhsatlı silah sayısı 1 milyon

Emniyet’in Temmuz 2022 tarihli açıklamasına göre 627 bin 765 taşıma ruhsatlı silah bulunuyor. Taşıma ruhsatlı silahların 185 bin 153 adedini ise can güvenliği ve meslek mensubiyeti olan birden fazla edinim hakkı bulunan sivil vatandaşlar oluşturuyor. 370 bin olan bulundurma ruhsatı da dahil edildiğinde ruhsatlı silah sayısı Haziran 2022 itibarıyla 998 bin 237.

Ancak bunların büyük kısmını kamu mensupları oluşturuyor. Emniyet açıklamasına göre ülkelerin toplam nüfuslarına göre ruhsatlı silah oranları bakıldığında Türkiye’de bu oran yüzde 3. Aynı oran İtalya’da yüzde 11,5; Almanya’da yüzde 6,6 ve Fransa’da yüzde 4,8.

Kaçak silah sayısı konusunda İçişleri ve Emniyet’ten bilgi yok

Öte yandan 2022 yılındaki İçişleri Bakanlığı ve EGM açıklamalarında sadece ruhsatlı silahlara dair bilgi verilirken ruhsatsız kaçak silah sayısına yer verilmedi.

Dönemin içişleri bakanlarının cevaplaması istemiyle ruhsatsız silah konusunda TBMM’ye çok sayıda yazılı soru önergesi verildi. 

Muhalif partilerinin milletvekilleri bireysel silahlanma konusu gündeme geldikçe TBMM’deki konuşmalarında kaçak silah sayısı konusunda bilgiler paylaşıyor. Ancak bunların kaynağı konusunda bilgi yok. Çoğu zaman açıklamalarda yer alan sayılar Umut Vakfı’nın açıkladığı veriler oluyor.

CHP Bursa Milletvekili Erkan Aydın 19 Nisan 2018’deki konuşmasında “Türkiye’de 710 bin yurttaşımız ruhsat alarak silahlanmış ama bunun yanında yaklaşık 25 milyon kişi de ruhsatsız silaha sahip. Yani hiçbir kaydı yok, kaçak almış, devlet bunların birçoğunu kontrol etmiyor ve ölümlerin, yaralanmaların, gaspların birçoğu da bu ruhsatsız silahlardan kaynaklanıyor.” ifadelerini kullandı.

CHP Adana Milletvekili Dr. Müzeyyen Şevkin de Esenyurt cinayetinden sonra verdiği soru önergesinde 25 milyon ruhsatsız silah olduğunu savundu.

Small Arms Survey: Türkiye’de ruhsatsız silah sayısı 10,7 milyon

Bağımsız araştırma kuruluşu Small Arms Survey’ın (SAS) 2017 yılı verilerine göre Türkiye’de sivillerde 13 milyon 249 bin silah bulunuyor. Bunun 2,5 milyonu ruhsatlı silahlar. SAS’a göre Türkiye’deki ruhsatsız silah sayısı 10 milyon 749 bindi. 

2017 yılında dünya genelindeki silahların yüzde 85’ini oluşturan 857 milyon silah, siviller, özel güvenlik şirketleri, devlet dışı silahlı gruplar ve çetelerin elinde bulunuyor.

ABD’deki siviller dünyadaki silahın yüzde 46’ına sahip

SAS’a göre ABD’deki siviller 393 milyon 347 bin silaha sahip. Dünyadaki sivillerdeki toplam silah sayısı dikkate alındığında her 100 silahtan 46’sı Amerikanların elinde.

Sivillerde silah sayısı: Türkiye dünyada 10’uncu; Avrupa’da ikinci

Sivillerin elinde bulunan ruhsatlı veya ruhsatsız toplam silah sayısında Türkiye 13,2 milyon ile dünyada 10. sırada bulunuyor. Türkiye Avrupa’da ise Almanya’nın (15,8 milyon) hemen ardından ikinci durumda.

Türkiye ruhsatsız silah sayısında Avrupa’da ilk sırada

Sivillerde bulunan ruhsatsız silah sayısında ise Türkiye dünyada yedinci, Avrupa’da ise ilk sırada. Türkiye’nin (10,7 milyon) ardından 10 milyon silah ile Almanya geliyor.

Fransa’da sivillerde 8,2 milyon; İtalya’da ise 6,6 milyon silah bulunuyor.

Sivillerde kişi başına düşen silah sayısı kaç, Türkiye kaçıncı sırada?

Ruhsatlı veya ruhsatsız silahların toplamı dikkate alarak yapılan hesaplamada Türkiye’de her 100 kişiye 16,5 silah düşüyor. Kişi başına düşen silah konusunda yine ABD açık ara birinci. ABD’de 100 kişiye 121 silah düşüyor.

Nüfusu 500 binden büyük ülkelere bakıldığında Avrupa’da en yüksek oran 100 kişide 39 silah ile Sırbistan ve Karadağ.

Türkiye 35. sırada yer alıyor. Kişi başına düşen silah sayısında bir çok Avrupa ülkesi Türkiye’nin üstünde yer alıyor. 100 kişiye düşen silah sayısı Finlandiya’da 32, Avusturya’da 30, Norveç’te 28,8.

Almanya ve Fransa’da ise 100 kişiye 19,6 silah düşüyor.